Termal’deki Atatürk Köşkü’nün yapılışı hakkında çeşitli kaynaklardaki bilgiler çok farklıdır.

Örneğin bazı kaynaklarda Deniz Yolları İdaresi tarafından 1928 yılında, bazı kaynaklarda da Mimar Sedat Hakkı Eldem tarafından 1929 yılında 1,5 ayda yapıldığı şeklinde ifadelerle karşılaşılmaktadır.

Bu yazımda, köşkün yapılışı hakkındaki görüşlerimi açıklamak istiyorum.

Esasen, Termal’de halen müze olarak kullanılan Atatürk Köşkü, 1929 yılında yapılmamıştır.

Mimarı da Sedat Hakkı Eldem değildir.

Sayın Eldem, o tarihlerde Türkiye’de değildi. (S.Hakkı Eldem, 1928’de Sanayi Nefise Mektebi’ni bitirdikten sonra 3 sene Fransa, İngiltere ve Almanya’da bulunmuş, 1932’de yeniden İstanbul’a dönerek kendi bürosunu açmıştı.)

Sayın Eldem, 1938 yılında açılışı yapılan Termal Oteli’nin mimardır. Eserleri arasında da, Yalova’yla ilgili olarak sadece Termal Oteli’nin adı geçer.

Şimdi, biraz ayrıntıya girelim.

Atatürk, Termal’e ilk kez 19 Ağustos 1929’da gelmişti. Ancak, 19 Ağustos ve hemen ertesi günü, yani 20 Ağustos 1929’da geldiğinde Termal’de kalmamış ve geceyi Termal’de geçirmemişti. Bu gelişleri günü birlik olmuştu.

Atatürk, Termal’de ilk kez 24/25 Ağustos 1929 gecesi kaldı. İkinci kez kalışı da, 28/29 Ağustos 1929 gecesi oldu.

Atatürk, bundan sonra, 12 Eylül 1929’a kadar geceleri Yalova’da- Termal’de kalmadı.

Atatürk, 12 Eylül 1929’da, Termal’de kendisi için hazırlanan köşke geldi ve artık bu köşkte kalmaya başladı.

Büyük bir olasılıkla Atatürk, Termal’e geldiği ilk gün olan 19 Ağustos 1929’da, kendisi için bir köşk hazırlanmasını istemiş olmalı...Bu köşkün inşaat ya da restorasyona başlama tarihi belli değil. Ancak, 1 Eylül 1929 tarihli gazetelerde köşk çalışmasından çekilmiş resimleri var

Köşkün yapımının bitiş tarihi ise biliniyor : 11 Eylül 1929.

Yani, Atatürk için düşünülen köşk, Atatürk’ün Termal’e ilk gelişinden tam 23 gün sonra tamamlanmış.

O günün gazetelerinde, bu köşkün resmini görmek mümkün. Ve bu köşk, (Atatürk’ün Kenti Yalova) isimli kitabımda yapılan incelemede de görüleceği gibi, günümüzdeki Yaveran Köşkü...

Esasen, çeşitli kaynaklarda, günümüzdeki Yaveran Köşkü’nün, Atatürk gelmeden önce mevcut olduğu, Atatürk Köşkü inşa edilene kadar Atatürk tarafından ve daha sonra yaverlerin ve Atatürk’ün yakın arkadaşları tarafından kullanıldığı ileri sürülmektedir.

Yapılan değerlendirmeye göre, Atatürk Termal’e geldikten sonra ,onun için hazırlanan (belki de eski bir köşk kalıntısı onarılarak, ya da küçük bir restorasyondan sonra ortaya çıkartılan) köşk, Yaveran Köşkü olarak adlandırılan köşktür.

1929 yılında, Atatürk için yapılan köşkün resmi incelendiğinde, günümüzdeki Yaveran Köşkü’yle hiçbir farkının olmadığı görülmektedir.

Atatürk için hazırlanan köşk, 6 odalıdır ve alt katında bir banyosu vardır.

Günümüzdeki Yaveran Köşkü’nde de, çatıda bulunan basık yatak odası dışında, 6 oda ve bodrumda bir banyo bulunmaktadır.

Atatürk, ilk köşkte, 12 Eylül/18 Eylül 1929 günleri arasında 6 gece kaldı. Herhalde bu köşkten memnun kalmamış olmalı ki, 1929 yılı Aralık ayı başında gelişinde, yeni bir köşk yapılmasını istedi ve yeni köşkün yapılmasını istediği yeri gösterdi.

Ayrıntılarına girmiyorum. (Atatürk’ün düşündüğü köşk için yer belirlemesini, yapılıştaki ayrıntıları, köşk için nereden ve nasıl eşya temin edildiği gibi olayları, arzu edenler, “Atatürk’ün Kenti Yalova” isimli kitabımda, bulabilirler.)

Yeni köşkün planları, İstanbul Şehremaneti (Belediyesi) Heyeti Fenniyesi ( Fen İşleri ) tarafından 1930 yılı Nisan ayına kadar tamamlandı.

Plân uygun görüldükten sonra, yapımı ihale edildi.

Atatürk, 11 Haziran 1930 günü İstanbul’a gelişinde, Dolmabahçe Sarayı’nda kaldı. 12 Haziran ve 15 Haziran günleri, günü birlik olarak Yalova’ya geldi, yapılmakta olan çalışmaları ve inşa edilmekte olan köşkü inceleyerek, tekrar İstanbul’a döndü.

Atatürk, 30 Haziran 1930 Pazartesi günü, saat 17 00’de Dolmabahçe Sarayı’ndan hareketle, yanında maiyeti olduğu halde, Ertuğrul Yatı ile Yalova’ya geldiğine göre, yeni köşkün yapımı 30 Haziran 1930’da bitmiş olmalıdır.

O günden sonra çıkan gazetelerde de Reisicumhur Hazretlerinin, yeni köşklerinde, Türk tarihini tamamlamaya çalıştığı yönünde haberler çıkmaya başladı.

Kısacası, Atatürk, 19 Ağustos 1929’da Termal’e ilk geldiğinde, kendisi için bir yer yapılmasını istemiş ve kısa bir süre sonra , olasılıkla restore edilerek düzenlenen Yaveran Köşkü’nde kalmıştır. Ancak, buradan memnun olmamış olmalı ki, 1929 yılı Aralık ayında, yerini de bizzat göstererek yeni bir köşk yapılmasını istemiştir. İstanbul Belediyesi Fen İşleri’nin yaptığı köşk, 1930 yılı Haziran ayında bitmiş; Atatürk, bundan sonra bu köşkte kalmaya başlamıştır.

Halen Termal’de Atatürk Müzesi olarak kullanılan köşk, Atatürk için hazırlanan ikinci köşktür.

Atatürk Köşkü’nün 1928 yılında, Deniz Yolları İdaresi tarafından yapıldığı iddiasına gelince…

Atatürk, 1929 yılı Ağustos ayından önce, Yalova’ya gelmeyi düşünmüş ve bunu yakın çevresine belirtmiş değildi. Dolayısıyla, Atatürk gelmeden önce onun bir köşk yapılmış olması mümkün değildir, bu bir!..

İkincisi, Atatürk, 1929 yılında Yalova’ya geldiğinde, Deniz Yolları İdaresi henüz kurulmamıştı; Seyrisefain İdaresi vardı. 1 Temmuz 1933’te, Seyrisefain İdaresi kapatıldı. Bu idarenin yerine üç bağımsız işletme kuruldu. Denizcilik İşletmeleri Müdürlüğü, Havuz ve Fabrikalar Müdürlüğü, Marmara dahilinde İstanbul ve civar sayfiyeler arasında deniz ulaşımını sağlayan AKAY İşletmesi...(AKAY sözcüğü: Adalar, Kadıköy, Anadolu yakası ve Yalova iskelelerinin baş harflerinden oluşan akronimdir.)

Yine ayrıntıya girmiyorum.

Kısacası, Termal’deki Atatürk Köşkü , İstanbul Belediyesi Fen İşleri Müdürlüğü tarafından 1930’da yapıldığında, Deniz Yolları İşletmesi henüz yoktu.

İlgi duyanlar için kısa bir hatırlatma oldu..

Esenlikler dilerim.

www.ahmetakyol.net