Kutadgu Bilig’ i duymuşsunuzdur.

Kutadgu Bilig, Yusuf Has Hacib’ in 1069/ 70’ de tamamlayarak Kaşgar’ da Karahanlı hakanı Ebu Ali Hasan bin Süleyman Arslan’ a sunduğu manzum didaktik yapıttır.

Yazıldığı dönemin günlük yaşamından, yaşama biçiminden, toplumsal kurumlardan kesitlerin verildiği yapıtta, insanların gerek bu dünyada, gerekse öbür dünyada mutluluğa (kut) nasıl erişilebileceği anlatılır.

Devlet yönetme anlayışının öykü biçiminde anlatıldığı Kutadgu Bilig, her ne kadar İslâm’ ın eskisinde kaleme alınmışsa da, içinde yer yer Türk toplumunun din, aile düzeni ve ahlâk anlayışı, devlet ve saray örgütü, ordu, gelenek ve görenekleri, tarım, el sanatları vb. konularda ilginç bilgiler de yer alır.

Yapıtta, memleket ve şehirlerin idaresi, idarecilerin bilmesi gerekli şeyler, egemenliğin şartları, devletin çöküşü ve ayakta kalması sebepleri, vb. üzerinde önemle durulmuştur.

Örneğin adaleti temsil eden hükümdarın vazifeleri şunlardır:

Para ayarını temiz tutmak,

Halkı âdil kanunlarla idare etmek ve kuvvetlinin zayıfa tahakküm etmesine meydan vermemek,

Haydutları ortadan kaldırmak,

Yolları açık ve güvenilir tutmak,

Herkese hak ettiği şekilde davranmak…

Hükümdarın sahip olması gereken vasıflar Kutadgu Bilig’ te en önemli konuyu teşkil eder. Siyaset ahlâka dayanır. Her şeyden evvel hükümdar idarede, akla ve bilgiye dayanmalıdır.

Akıl ve bilginin lüzumu Kutadgu Bilig’ de uzun parçalar halinde sık sık tekrarlanır.

Akıl ve bilgi ile hareket eden iki dünyada da kutlu olur.

Kutadgu Bilig’ te idare edenin başlıca vasıflarından biri sabırdır, tebaasına karşı yumuşak ve bağışlayıcı olmasıdır.

“Kim halka hâkim olursa, onun tabiatı yumuşak, tavr ve hareketi asilâne olmalıdır. … Onun dili ve sözü tatlı olmalı, kendisi tevazu göstermelidir.”

İhmalkârlık, zulüm, yalancılık, korkaklık, cimrilik, inatçılık, kibirli ve mağrur olmak, acelecilik, hiddet hükümdarda olmaması gereken şeylerdir.

Kutadgu Bilig’ te yer alan birkaç Türk atasözünü de hatırlayalım:

“Bu küçkey kişi kendü beglik yimez. Bu küçkey küçini budun kötrümez”

(Zalim adam beyliğe sahip olamaz. Zalimin zulmüne halk uzun müddet dayanamaz.)

“ Uzun il yiyenin tise ay bügü. Törü tüz yorıtgu bııdunug kügü.”

( Ey hâkim memlekette uzun hüküm sürmek istersen, kanunu doğru yürütmeli ve halkı korumalısın.)

“İlartar törü birle itlür ajun. İl eksür bu küç birle buzlur ajun.”

(Kanun ile ülke genişler ve dünya düzene girer. Zulüm ile ülke eksilir ve dünya bozulur.)

***

Gününüz aydınlık ve esenlik dolu olsun.

ATATÜRK diyor ki:

“Türk milletindenim diyen insan, her şeyden evvel ve mutlaka Türkçe konuşmalıdır.”