Yazıldığı dönemin günlük yaşamından, yaşama biçiminden, toplumsal kurumlardan kesitlerin verildiği yapıtta, insanların gerek bu dünyada, gerekse öbür dünyada mutluluğa (kut) nasıl erişilebileceği anlatılır.

Devlet yönetme anlayışının öykü biçiminde anlatıldığı Kutadgu Bilig, her ne kadar İslâm’ ın eskisinde kaleme alınmışsa da, içinde yer yer Türk toplumunun din, aile düzeni ve ahlâk anlayışı, devlet ve saray örgütü, ordu, gelenek ve görenekleri, tarım, el sanatları vb konularda ilginç bilgiler de yer alır.

Yapıtta, memleket ve şehirlerin idaresi, idarecilerin bilmesi gerekli şeyler, hâkimiyetin icap ve şartları, devletin çöküşü ve ayakta kalması sebepleri, üzerinde önemle durulmuştur.

**

Örneğin adaleti temsil eden hükümdarın vazifeleri şunlardır:

Para ayarını temiz tutmak;

Halkı âdil kanunlarla idare etmek ve kuvvetlinin zayıfa tahakküm etmesine meydan vermemek;

Haydutları ortadan kaldırmak;

Yolları açık ve emin tutmak;

Herkese mertebesine göre muamele etmek.

**

Hükümdarın sahip olması gereken vasıflar Kutadgu Bilig’ te en önemli konuyu teşkil eder.

Siyaset ahlâka dayanır.

Her şeyden evvel hükümdar idarede, akla ve bilgiye dayanmalıdır.

Akıl ve bilginin lüzumu Kutadgu Bilig’ de uzun parçalar halinde sık sık tekrarlanır.

Akıl ve bilgi ile hareket eden iki dünyada da kutlu olur.

Kutadgu Bilig’ te idare edenin başlıca vasıflarından biri hilm’ dir (hilm: yumuşaklık, sabır), tebaasına karşı yumuşak ve bağışlayıcı olmasıdır.

“Kim halka hâkim olursa, onun tabiatı yumuşak, tavrı ve hareketi asilâne olmalıdır. … Onun dili ve sözü tatlı olmalı, kendisi tevazu göstermelidir.”

İhmalkârlık, zulüm, yalancılık, korkaklık, cimrilik, inatçılık, kibirli ve mağrur olmak, acelecilik, hiddet hükümdarda olmaması gereken şeylerdir.

**

Kutadgu Bilig’ te yer alan birkaç Türk atasözünü de hatırlayalım:

“Bu küçkey kişi kendü beglik yimez. Bu küçkey küçini budun kötrümez”

(Zalim adam beyliğe sahip olamaz. Zalimin zulmüne halk uzun müddet dayanamaz.)

“ Uzun il yiyenin tise ay bügü. Törü tüz yorıtgu bııdunug kügü.”

( Ey hâkim memlekette uzun hüküm sürmek istersen, kanunu doğru yürütmeli ve halkı korumalısın.)

“İlartar törü birle itlür ajun. İl eksür bu küç birle buzlur ajun.”

(Kanun ile ülke genişler ve dünya düzene girer. Zulüm ile ülke eksilir ve dünya bozulur.)

***

Örnek bir devlet adamı ve lider denince benim aklıma ilk gelen isim Türkiye Cumhuriyeti’ nin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ tür.

Atatürk’ ün devlet adamlığı ile ilgili bazı sözlerini hatırlamanın da tam sırasıdır:

“Bu memlekette çalışmak isteyenler, bu memleketi idare etmek isteyenler memleketin içine girmeli, bu milletle aynı şartlar içinde yaşamalı ki ne yapmak gerekeceğini ciddi olarak hissedebilsinler.”

 “Kendilerine bir milletin kaderi emanet edilen (bırakılan) adamlar, milletin kuvvet ve kudretini yalnız ve ancak yine milletin gerçek ve sağlanması mümkün menfaatleri yolunda kullanmaktan sorumlu olduklarını bir an hatırlarından çıkarmamalıdır.”

“Bir devlet adamı, kendi insanî hislerine tabi olarak devlet meselelerini halledemez, o yetkiye sahip değildir. Memleket kimsenin malı, mülkü değildir.”

“NE MUTLU TÜRK’ÜM DİYENE!”