İstanbul'un Fethinden Sonra Devlet Yönetiminin Aldığı Şekil

Çandarlı ailesinin Türk tarihinde çok önemli yeri vardır. Çandarlılar, Osmanlı Devleti’nin kuruluş döneminde ünlü vezirler ve din adamları yetiştiren ailedir.

Eskişehir’in Sivrihisar kasabasına bağlı Cendere köyünden gelen Çandarlılar, 14 üncü yüzyıl başlarında Cenderi (Candarlı, Çandarlı) olarak tanınırlardı.

Ailenin atası Ali, ahi şeyhlerindendi.

Oğlu Kara Halil Paşa, Orhan ve 1 inci Murat (Hüdavendigâr) dönemlerinde Bilecik, İznik ve Bursa’da Kadılık yaptıktan sonra ilk Osmanlı Kazaskeri oldu. Yaya, Müsellem ve Yeniçeri Asker örgütlerinin kurulmasında rol oynadı. Bu suretle aşiret kuvvetlerinden muntazam askeri teşkilâta doğru adım atıldı.

Kara Halil Paşa, 1385’ te, askeri yetkilere sahip Vezir sanını aldı.

Oğullarından Ali Paşa ve İbrahim Paşa Kazaskerlik ve Vezirlik görevlerinde bulundular.

Ali Paşa, Fetret Devri’nde ( 1402- 13) Türk beylerinin bir kere daha Osmanlı hanedanı etrafında birleşmesi için çaba harcadı.

İbrahim Paşa, 1 inci Mehmet’ e ve 2 inci Murat’ a Vezirlik etti.

Onun oğlu Halil Paşa, 1429’da getirildiği Sadrazamlık görevinde 24 yıl kaldı.

2 inci Murat’ın hükümdarlık döneminde ( 1421- 51) yeniden güçlenen mevki sahibi devşirmeler, iktidar mevkilerini elinde tutan Türk soylularına karşı giderek genç Şehzade Mehmet’ in (Fatih) etrafında toplanmaya başladılar.

Sultan Mehmet’in tahta çıkışıyla birlikte Sadrazam Çandarlı Halil Paşa ile aralarındaki fikir uyuşmazlığı şiddetlendi.

Çandarlı Halil Paşa, önceki Haçlı seferlerini unutmuyor,  devletin geçirdiği sıkıntıları bildiği için de, yeni bir Haçlı tehdidinden çekiniyordu. Papa’nın bir donanmayla yardıma geleceği haberi de alındığı için, barıştan yanaydı, şimdilik yeni bir savaş istemiyordu.

Sultan Mehmet Han ise, başından beri otoritesinden ve devlete hâkimiyetinden çekindiği Çandarlı Halil Paşa’nın varlığından hoşnut değildi.

Bir suç oluşturuldu!

Sonunda Çandarlı Halil Paşa, 1444’ ten beri süregelen anlaşmazlıklar sonucunda İstanbul’ un fethinden sonra, tutuklanarak idam edildi.

Böylece, Fatih Sultan Mehmet ile birlikte yönetimdeki Türk soyluların nüfusu kırıldı ve yönetimde Devşirmeler öne çıkmaya başladı.

 

 

İŞTE, ÇANDARLI HALİL PAŞA’ DAN ÖNCEKİ VE SONRAKİ SADRAZAMLAR VE MİLLİYETLERİ:

Alaeddin Paşa ( Türk). Nizamüddin Paşa (Türk). Hacı Paşa (Türk). Sinanüddin Yusuf Paşa (Türk). Çandarlı Hayrettin Kara Halil Paşa (Türk). Çandarlı Ali Paşa (Türk). Osmancıklı Halil Paşa (Türk). Amasyalı Bayezid Paşa (Türk). Çandarlı İbrahim Paşa (Türk). Mehmet Nizamettin Paşa (Türk). Çandarlı Halil Paşa (Türk).

(FATİH SULTAN MEHMET’ İN ÇANDARLI HALİL PAŞA’ YI İDAMINDAN SONRAKİ BAZI SADRAZAMLAR)

Mahmut Paşa (Rum veya Hırvat), Rum Mehmet Paşa (Rum). İshak Paşa (Rum veya Hırvat), Gedik Ahmet Paşa (Arnavut veya Rum), Karamanî Mehmet Paşa (Türk), Yeniçeri isyanında öldürüldü. İshak Paşa (Rum veya Hırvat), Davut Paşa (Arnavut). Hersekzade Ahmet Paşa (Slav), Çandarlı İbrahim Paşa (Türk), Mesih Paşa (Devşirme ?). Hadım Ali Paşa (Devşirme ?). Hadım Ali Paşa (Devşirme ?). Koca Mustafa Paşa (Frenk ya da Rum). Dukagin oğlu Ahmet Paşa (Arnavut). Hadım Sinan Paşa (Devşirme ?). Yusuf Paşa (Devşirme ?). Pirî Mehmet Paşa (Türk). Frenk (Pargalı) İbrahim Paşa (Rum veya İtalyan). Ayas Mehmet Paşa (Arnavut veya Rum). Lütfü Paşa (Arnavut). Hadım Süleyman Paşa (Devşirme ?). Rüstem Paşa (Hırvat). Kara Ahmet Paşa ( Arnavut). Semiz Ali Paşa ( Slav). Sokollu Mehmet Paşa ( Boşnak). Semiz Ahmet Paşa ( Arnavut). Koca Sinan Paşa (Arnavut). Kanijeli Siyavuş Paşa (Hırvat veya Macar). Özdemiroğlu Osman Paşa (Türk veya Çerkes). Hadım Mesih Paşa (Devşirme?). Ferhat Paşa (Arnavut). Lala Mehmet Paşa (Türk). Damat İbrahim Paşa (Boşnak veya Hırvat). Cağaizade Yusuf Sinan Paşa (İtalyan). Hadım Hasan Paşa (Devşirme ?). Cerrah Mehmet Paşa (Devşirme ?). Yemişçi Hasan Paşa (Arnavut). Malkoç Ali Paşa (Boşnak). Lala Mehmet Paşa (Boşnak). Derviş Mehmet Paşa (Boşnak). Kuyucu Murat Paşa (Hırvat). Nasuh Paşa (Arnavut). Halil Paşa (Ermeni). Ohrili Hüseyin Paşa (Arnavut). Dilaver paşa (Hırvat). Kara Davut Paşa (Boşnak) Mere Hüseyin Paşa ( Arnavut). Hadım Mehmet Paşa (Gürcü). Hüsrev Paşa (Boşnak). Topal Recep Paşa ( Boşnak). Tabanı Yassı Mehmet Paşa ( Arnavut). Kemankeş Kara Mustafa Paşa ( Arnavut). Sultanzade Semin Mehmet Paşa (Arnavut). Salih Paşa (Boşnak). Hezarpare Ahmet Paşa (Rum). Kara Murat Paşa (Arnavut). Gürcü Mehmet Paşa (Gürcü). Ermeni Süleyman Paşa (Ermeni). Zurnazen Mustafa Paşa ( Arnavut). Köprülü Mehmet Paşa (Arnavut). Köprülü Fazıl Ahmet Paşa ( Arnavut). Köprülüzade Mustafa Paşa ( Arnavut). Arabacı Ali Paşa ( Arnavut). Amcazade Hüseyin Paşa (Arnavut). Daltaban Mustafa Paşa (Slav). Nişancı Ahmet Paşa ( Slav). Damat Hasan Paşa ( Rum). Hekimoğlu Ali Paşa (İtalyan). Muhsinzade Abdullah Paşa (Arap). Muhsinzade Mehmet Paşa (Arap). Kalafat Mehmet Paşa (Bulgar).

Ve böyle devam edip gidiyor.

Bu durum sadece Sadrazamlar' da değil, Kaptan-ı Deryalar' da da aynı şekilde gelişmiş. Türkler'in yerini devşirmeler almış!

Örneğin Fatih Sultan Mehmet’ten önce, Kara Mürsel Bey, Saruca Paşa, Çavlı Bey, Hazma Bey, gibi Türk Kaptan-ı Deryalar görev yaparken;

Fatih Sultan Mehmet’ten sonra  Hazma Bey (Arnavut), Hadım İsmail Bey (Devşirme) , Mahmut Paşa (Rum), Gedik Ahmet Paşa (Rum), Mesih Ahmet Paşa (Devşirme), Güveyi Sinan Paşa (Devşirme), Kara Davut Paşa (Devşirme), İskender Paşa (Devşirme), Sinan Paşa (Devşirme), Koca Sinan Paşa (Hırvat) vb. … (böyle devam edip gidiyor) Kaptan-ı Deryalar görev yapmışlar.

Kısacası:

Fatih Sultan Mehmet’in Çandarlı Halil Paşa’yı idam ettirmesine kadar yönetimde Türkler hâkimdi.

Bundan sonra yönetimde devşirmelerin ağırlığı arttı.

Çeşitli milliyetlere mensup (Boşnak,  Hırvat, Arnavut, Rum, Gürcü, Abaza, Çeçen, Macar, İtalyan, Ermeni, Arap vb) ve köklerini asla unutmayan devşirmelerin, devlete ve devleti kuran Türk’ ün kaderine damga vurması ve onlara bu olanağın tanınması, Türk tarihine bir parça ilgi duyanlarca mutlaka çok iyi incelenmesi gereken bir konudur.

Çok sık tekrarladığım bir gerçeği yineliyorum:

Fatih Sultan Mehmet ile birlikte devletin üst kademelerine getirilen devşirmeler, Anadolu' yu ihmal ederek ya da Anadolu' ya sırtlarını çevirerek, doğdukları yerleri ya da kısaca Balkanları ihya ettiler.

Osmanlı, Viyana kapılarına, Yemen’ e, Fas’a- Tunus’ a kadar gideceğine, Anadolu' yu ya da ekonomik ve stratejik koşullar gözetilerek tanımlanan topraklarını ihya etse, ülkenin kalkınmasına ve halkın refahına çaba gösterse daha iyi olmaz mıydı?

Genç Türkiye Cumhuriyeti yönetimi, ilk iş olarak (dönemin ekonomik sıkıntılarına rağmen) Osmanlı'nın tüm dış borçlarını ödemişti; Günümüzde de, Osmanlı' nın Doğu ve Güneydoğu' yu ihmalinin faturasını ödemektedir.

AHMET AKYOL, YALOVA, 30 Mayıs 2017